Сёлета адной са знакавых тэм свята нацыянальнай культуры і мастацкага слова стане 90-годдзе з дня нараджэння класіка беларускай літаратуры Уладзіміра Караткевіча, аўтара знакамітых твораў “Каласы пад сярпом тваім”, “Чорны замак Альшанскі”, “Дзікае паляванне караля Стаха” і іншых.

На свяце ўдзельнікі і госці змогуць паслухаць выступленні літаратараў і творчых калектываў, наведаць кніжныя выставы і азнаёміцца з новымі выданнямі, сустрэцца з беларускімі і замежнымі кнігавыдаўцамі. Падчас святкавання Дня беларускага пісьменства ад-будуцца ўзнагароджанне пераможцаў Нацыянальнай літаратурнай прэміі, навукова-практычная канферэнцыя, а таксама шэраг іншых мерапрыемстваў.

Бялыніцкая зямля мае багатую гісторыю і незвычайны сакральны лёс. Па адной з легенд, заснаванне горада і ягоная назва звязаны з цудатворнай іконай Бялыніцкай Божай Маці, якую прынеслі на гэтую зямлю яшчэ ў XIII стагоддзі манахі Кіева-Пячэрскай лаўры, ратуючыся ад войскаў хана Батыя. Аднойчы непадалёк ад ракі Друць ад абраза пачало ісці святло, і таму тут вырашылі заснаваць манас-тыр, а горад, што ўзнік побач, атрымаў назву Бялынічы — белыя ночы…

Значнай падзеяй свята пісьменства стане адкрыццё скульптуры “З’яўленне іконы” — анёла з распасцёртымі крыламі і іконай Божай Маці — нябеснай заступніцы горада. На жаль, сама святыня ў пачатку XX стагоддзя бясследна знікла.

Да свята кнігі ў Бялынічах запланавана і адкрыццё новага будынка музея, значная частка якога будзе прысвечана знакамітаму ўраджэнцу горада — мастаку-пейзажысту Вітольду Бялыніцкаму-Бірулі. Напрыканцы Дня пісьменства на Магілёўшчыне адбыўся пленэр мастакоў, а непасрэдна на свяце генеральны дырэктар Нацыянальнага мастацкага музея Уладзімір Пракапцоў прэзентуе кнігу, прысвечаную мастаку Бялыніцкаму-Біруле.

Землякі знакамітага пейзажыста вялікую залу ў памяшканні новага музея прызначылі пад перасоўныя мастацкія экспазіцыі. Таксама тут будзе працаваць школа юных мастакоў і праводзіцца розныя канферэнцыі і семінары.

http://sozhnews.by

«Культурная пятніца ў музеі» — гэта праект Гомельскага гісторыка-краязнаўчага музея, у якім плануецца ахапіць самыя розныя сферы культурнай і навуковай спадчыны, расказаць аб цікавых і знакамітых земляках.

Па задуме арганізатараў цыклу мера-прыемстваў, кожная сустрэча будзе прымеркавана да важнай даты або падзеі. Вось і напярэдадні Дня ведаў прайшла “культурная пятніца”, прысвечаная галоўнай крыніцы асветы — Кнізе. Дадатковай нагодай выбраць менавіта гэтую тэматыку стала выстава мініяцюрных кніг Міхаіла Ксеневіча, якая зараз экспануецца ў музеі.

— Заснавальнікам калекцыі, якая налічвае 352 мініяцюрныя кнігі, быў Яўген Ксяневіч — творчы чалавек, знаўца мас-тацтва і вялікі энтузіяст. Справу яго працягвае сын Міхаіл, — зазначыла дырэктар музея Кацярына Варабей. — Вялікая ўдача, што ў нашых наведвальнікаў з’явілася магчымасць азнаёміцца з гэтым унікальным зборам міні-кніг, якія выстаўляюцца даволі рэдка…

Сапраўды, мініяцюрныя кнігі — гэта своеасаблівыя творы мастацтва, якія заў-сёды выдаюцца абмежаванымі тыражамі. А ў калекцыі Ксяневіча кожнае выданне — са сваёй гісторыяй: ёсць зборнік вершаў, які браў з сабой у палёт беларускі касманаўт Пётр Клімук, унікальны міні-двухтомнік Коласа і Купалы, кнігі з аўтографамі знакамітых аўтараў. Дарэчы, вокладка кніжкі найменшага фармату мае толькі 5 сантыметраў у вышыню і 4 — у шырыню!

Не менш цікавымі былі і іншыя тэматычныя экспазіцыі — выстава рарытэтных кніг і выданняў, якія былі падараваны музею, фотадакументаў аб жыцці і творчасці нашага знакамітага земляка — пісьменніка Івана Кірэевіча Сяркова.

Дарэчы, хоць на “культурную пятніцу” сабраліся аматары кніг самага рознага ўзросту — ад дашкольнікаў да чытачоў са шматгадовым стажам — практычна ўсе яны прызналіся, што з’яўляюцца прыхільнікамі трылогіі “Мы з Санькам…”, напісанай І. Сярковым. Вельмі сімвалічным было тое, што яны прынялі ўдзел у эстафеце “чытання ўголас”, успомнілі мясціны родных Пакалюбіч, аб якіх ішла размова ў вядомых творах.

Таксама ўсе ўдзельнікі сустрэчы ўк-лючыліся ў зацікаўленае абмеркаванне ролі літаратуры ў сучасным грамадстве, падзяліліся сакрэтамі прывіцця любові да чытання падчас “круглага стала” “Чалавек і кніга: насустрач адно аднаму”.

— Калі я быў маленькі, мама кожны вечар чытала мне па 2–3 старонкі новай кніжкі. Потым навучыўся чытаць самастойна і мастацкая літаратура стала часткай майго жыцця! — расказаў сямікласнік Арсеній Макаранка, які некалькі раз прызнаваўся ў Пакалюбіцкай сярэдняй школе лепшым чытачом года.

Мама самай маленькай чытачкі Вікторыі Хмелянок — Таццяна Валер’еўна — падзялілася, што яны з дачкой не толькі чытаюць, але і самі “пішуць” кнігі. Дзяўчынка робіць малюнкі, а маці выдумляе да іх цікавыя гісторыі.
Дарэчы, калі самай юнай чытачцы Пакалюбіцкай сельскай бібліятэкі толькі пяць гадоў, то самаму сталаму чытачу — ўжо 101. Гэта наш вядомы доўгажыхар, ветэран Вялікай Айчыннай вайны Іван Дзмітрыевіч Кондрусеў…

Шмат цёплых слоў прагучала ў гэты дзень у адрас кніг, якія на працягу многіх стагоддзяў выхоўваюць у чалавеку самае лепшае. Усе ўдзельнікі сустрэчы атрымалі запрашэнне наведаць і наступную “культурную пятніцу ў музеі”, якая абяцае быць не менш насычанай і цікавай.

http://sozhnews.by

— Цікавіцца народнай творчасцю я пачаў яшчэ са школьных гадоў дзякуючы настаўніку Рыгору Басаву, — расказвае Віктар. — Менавіта ён сабраў улюбёных у фальклор навучэнцаў — так з’явіўся калектыў “Чарнабрыўцы”, і, пры падтрымцы былога дырэктара школы Мікалая Пашчанкі, быў адноўлены старажытны абрад Сула. Які, дарэчы, у мінулым годзе набыў статус гісторыка-культурнай каштоўнасці Рэспублікі Беларусь.

Як расказаў далей Віктар Шыпкоў, вёска Маркавічы знаходзіцца на памежжы дзвюх краін, таму з цягам часу з’явіліся непаўторныя адметнасці, уласцівыя толькі гэтай мясцовасці. Напрыклад, жаночы касцюм: свой строй — для дзяўчат, асобны — для замужніх і яшчэ адзін варыянт — для пажылых жанчын.

— Яны вельмі адрозніваліся ад касцюмаў іншых беларускіх вёсак, нават тых, што знаходзіліся за 20–30 кіламетраў, — працягвае фалькларыст-аматар. — Дзяўчаты і жанчыны насілі адзенне, упрыгожанае яркімі стужкамі і шматколернай вышыўкай — у адрозненне ад беларускага касцюма, дзе пераважалі толькі два-тры колеры. Маркавіцкі народны касцюм з’яўляецца асаблівасцю вёскі, з ім прыязджалі знаёміцца нават сталічныя навукоўцы.  

Падчас фальклорных экспедыцый у Маркавічах і наваколлях юнак зацікавіўся некаторымі адметнасцямі касцюма, у прыватнасці, плеценымі паясамі і жаночымі чапцамі. Справа ў тым, што выраблены яны адметным спосабам — ніткі, нацягнутыя на раме альбо ўвогуле на сцяне, пераплятаюцца між сабой. Старэйшая жыхарка вёскі Будзішча Майя Прышчэпава паказала аматару-этнографу, як плесці “на раме” такія паясы.

— Іх снавалі, выкарыстоўваючы толькі адну доўгую нітку, часцей шарсцяную, — тлумачыць Віктар Шыпкоў. — Каб атрымаць такую, адмысловым спосабам, моцным ткацкім вузялком, звязвалі між сабой кавалачкі нітак. Майстры былі настолькі вопытныя, што месца злучэння двух кавалкаў нявопытнаму воку амаль немагчыма знайсці.

Маркаўчаніна так зацікавіў такі спосаб пляцення, што ён вырашыў даведацца пра яго болей. Аказалася, што ў свеце ён вядомы як пляценне ў тэхніцы “спрэнг” — такі тэрмін даў яму амерыканскі даследчык Пітэр Калінгвуд. Аднак сама тэхніка вядома яшчэ са старажытнасці, і што вельмі знакава, была распаўсюджана паўсюдна. Асаблівасць яе ў тым, што вырабленая такім спосабам рэч — вельмі эластычная, пругкая: пры нацягненні расцягваецца амаль удвая супраць свайго памеру, аднак, калі адпускаеш, вяртаецца да першапачатковага выгляду. Археолагі знайшлі ў егіпецкіх пірамідах, а таксама ў пахаваннях у Перу і Маскоўскага крамля галаўныя ўборы, сплеценыя ў такой тэхніцы. Але ў знатных асобаў яны былі зроблены з нітак, пераплеценых з танюсенькімі залатымі альбо сярэбранымі дроцікамі.

— Але самае цікавае — у такой тэхніцы выпляталіся і чапцы нашых жанчын! — дадае Віктар Шыпкоў. — Яшчэ мая бабуля Ніна Еўдакімаўна мела такі, і расказвала, што і мая прапрабабка Малання захоўвала падобны галаўны ўбор. Калісьці людзі сталага ўзросту рыхтавалі для сябе загадзя “пахавальны вузялок”, і чапец там быў абавязкова! Калі ж прыгледзецца да яго ўважліва, то відаць, што выраблены ён менавіта метадам пляцення “на раме”, альбо “на сцяне”, як казалі нашы жанчыны.

Не адзін год спатрэбіўся Віктару Шыпкову, вывучэнне адпаведнай літаратуры, кансультацыі з навукоўцамі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, каб даведацца болей пра ўнікальнае рамяство. Знайшоў нават кнігу Пітэра Калігвуда — дзякуючы дапамозе замежных сяброў, зараз ён мае фотакопіі гэтага выдання канца 70-х гадоў мінулага стагоддзя. Нягледзячы на тое, што напісана кніга па-англійску, а ў школе малады этнограф вывучаў нямецкую мову, з дапамогай слоўнікаў ён пераклаў тэкст на рускую мову.

— Аднак да гэтага часу я ўжо многае ведаў і сам — дзякуючы вопыту і шматлікім спробам “расшыфраваць” вузельчыкі сатканых на раме рэчаў. Першымі вырабамі сталі паясы, а зараз я ўжо магу сплесці і жаночы чапец.

Дарэчы, плесці “на раме” можна некалькімі спосабамі: найбольш вядома простае адна- і двухнапраўленае. Аднак Віктар Шыпкоў самастойна авалодаў і вельмі складанымі: ажурным пляценнем на аснове аднанапраўленага, дыяганальным палатняным і саржавым пляценнем, дыяганальным спляценнем. Для таго, каб саткаць першую рэч — мужчынскі пояс — яму спатрэбілася некалькі месяцаў. Цяпер гэты ўзор старажытнага пляцення знаходзіцца ў экспазіцыі амерыканскага калекцыянера. Яшчэ адзін — жаночы — Віктар Шыпкоў зрабіў асабіста для салісткі гомельскага фальклорнага гурта “Ягорава гара” Ірыны Глушэц.

— Пояс, акрамя практычнай мэты — падперазоўваць адзенне, меў і сакральны сэнс, — тлумачыць Віктар. — Па-першае, ён быў вельмі доўгім — ад двух з паловай да чатырох метраў, жаночы, дарэчы, шырэйшы за мужчынскі, і вельмі прыгожа падкрэсліваў гнуткую жаночую фігуру. Па-другое, у многіх народаў кола — сімвал абярэгу ад злога вока і сурокаў, таму пояс яшчэ і выконваў ахоўную ролю — засцерагаў свайго гаспадара ці гаспадыню. З гэтай жа мэтай, як расказвалі нашы бабулі, пояс ткалі, выкарыстоўваючы розныя колеры: чырвоны, зялёны, белы і іншыя. Яшчэ майстрыхі для яго вырабу бралі 365 нітак — па колькасці дзён, і складаўся ён з двюх частак, левай і правай, якія адлюстроўвалі адна адну. Па расказах старажылаў быў адноўлены традыцыйны маркавіцкі касцюм, нешта Віктар зрабіў сам — пашыў ушварку, якая нагадвае доўгі жылет чорнага колеру з рознакаляровай яркай вышыўкай, аплікацыяй са стужак і складкамі ззаду.

Зараз этнограф заняты падрыхтоўкай даследавання гэтага рамяства, дзе даступна, з выкарыстаннем ілюстрацый, будзе апісаны ўвесь працэс пляцення “на раме” альбо “на сцяне”. Віктар Шыпкоў спадзяецца, што пасля прачытання дапаможніка многія зацікавяцца старажытным рамяством.

http://sozhnews.by